TOOI probeert relschoppers een stap voor te zijn

Nederland – Berichtgeving van RTL Nieuws stelde begin deze week dat het Team Openbare Orde Inlichtingen (TOOI) van de politie op een onwettige manier informatie over onschuldige Nederlanders verzamelt.

Daarbij zou TOOI door geen enkele instantie worden gecontroleerd, aldus RTL. ‘De waarheid ligt toch echt wat genuanceerder’, stelt landelijk portefeuillehouder TOOI, Stan Duijf.

Iedere regionale eenheid heeft een Team Openbare Orde Inlichtingen. In deze teams houden zich bijna tweehonderd collega’s bezig met het zicht krijgen op groeperingen die doelbewust de orde verstoren. ‘Dat doen wij deels door heimelijke inwinning. We maken dan gebruik van informanten, die we in sommige gevallen ook betalen. Daarnaast gebruiken we bijvoorbeeld binnen de Dienst Regionale Informatie Organisatie (DRIO) ook open bronnen’, vertelt Stan Duijf, die benadrukt dat het onderzoek van TOOI zich niet richt op individuen, maar op groepen.

Intelligencebeeld

‘We mikken met al onze methoden op het verkrijgen van een goed intelligencebeeld’, vertelt Duijf. ‘Het gaat altijd om de vraag: wat zien we en hoe ontwikkelt dat beeld zich? Denk bijvoorbeeld aan groepen voetbalhooligans die ineens opduiken tijdens de boerenprotesten. Soms gaat het ook om brede anti-overheidssentimenten, die gericht zijn tegen bestuurders en in het verlengde daarvan zelfs tegen onze eigen collega’s. Als je bijvoorbeeld signalen krijgt dat “Defendgroepen” zich landelijk organiseren om te gaan rellen wil je daar alles van weten. Je wilt voorkomen dat dit soort groepen zich vermengen met ‘gewone’ demonstraties. Het is het heimelijke karakter en georganiseerde verband waarin dit soort groepen acteren, dat het lastig maakt om hierop zicht te krijgen. Hier kan het TOOI iets extra’s toevoegen aan de politiebrede handhavingstaak. Met het oog op mogelijke ernstige verstoringen van de openbare orde vergaart het TOOI haar informatie. Je kijkt voortdurend naar dreigingen die uitgaan vanuit georganiseerde groepen. Het kan daarbij ook gaan over uiteenlopende vormen van activisme, zowel in het extreemrechtse als -linkse spectrum.’  

Effectief politieoptreden

Een goed voorbeeld was volgens Duijf de maatschappelijke onrust rond de invoering van de avondklok, waaruit de avondklokrellen voortkwamen. ‘Daarbij liepen allerlei groepen door elkaar. Hieronder waren zowel mensen die vreedzaam wilden demonstreren als relschoppers. Dan willen wij als politie zo goed mogelijk te weten komen wat de plannen van die verschillende groepen zijn. Het draait dan om vragen als: hoe kunnen wij daar effectief tegen optreden, zonder daarbij goedwillenden te duperen. Zo wil je bijvoorbeeld voorkomen dat activisten start- en landingsbanen bezetten op een luchthaven. Dat brengt grote gevaar aspecten met zich mee. Als je hier zicht op krijgt kun je dit beletten, zonder afbreuk te willen doen aan het demonstratierecht dat in Nederland bestaat. 

De politie werkt intelligence gestuurd. Op basis van de bronnen die we als TOOI hebben zijn we in staat op het juiste moment en op de juiste plaats in te grijpen zodat hier in de handhaving op gestuurd kan worden en collega’s op straat niet worden verrast.’

Volgens Stan Duijf zijn door het werk van TOOI regelmatig grote politie-inzetten en ernstige verstoringen van de openbare orde voorkomen door het tijdig kunnen ingrijpen. Dat wordt door de burgemeesters en onze collega’s gewaardeerd. Wij kunnen vaak als enige bron in het openbare orde domein tot op de puntkomma aangeven waar problemen zich zullen gaan voordoen. Dat maakt de kans op effectief politieoptreden veel groter.’

Wettelijke grondslag

‘In de berichtgeving die onlangs naar buiten kwam werd helaas gesteld dat we dit alles zonder wettelijke grondslag zouden doen’, zegt Duijf. ‘Dat ligt toch echt anders; die wettelijke grondslag is er wel degelijk en ons werk is gebaseerd op artikel 3 van de Politiewet. En het heimelijk inwinnen van informatie voor het handhaven van de openbare orde, gebeurt onder het gezag van de lokale burgemeester. Die wettelijke basis is er dus zeker.  Wij doen gewoon legitiem werk. Wel zijn we al langer met de minister in gesprek over of de bevoegdheden voor TOOI niet zouden moeten worden verruimd. Omdat we steeds meer gewelddadige ordeverstoringen zien.

Toch zegt Duijf de kritiek te herkennen dat er op het gebied van controle en toezicht zaken beter moeten worden georganiseerd.Net zoals dit binnen het Team Criminele Inlichtingen (TCI) door de TCI-officier van justitie gebeurt, dient het TOOI goed te worden gecontroleerd door de burgemeester. Dat is een lastig proces omdat elke burgemeester het bevoegd gezag is in zijn of haar gemeente. Bij welke burgemeester moet je dan terecht, zeker als dezelfde raddraaiers telkens op verschillende plekken in het land opduiken? Dat zijn we nu met de burgemeesters en het ministerie beter aan het inregelen, want natuurlijk vind ik ook dat het extern toezicht op het TOOI op orde moet zijn. Ik ben ervan overtuigd dat daar een goede oplossing voor komt.’